TÜRK VE DÜNYA EDEBİYATINDA İLKLER

*İlk yerli tiyatro eseri: Şinasi / Şair Evlenmesi /1859

*İlk yerli roman : Şemsettin Sami / Taaşşuk-ı Talat ve Fitnat

*Batılı tekniğe uygun ilk roman : Halit Ziya Uşaklıgil/Aşk-ı Memnu

*İlk çeviri roman : Yusuf Kamil Paşa/ Fenelon’dan Telemak /1859

*İlk köy romanı : Nabizade Nazım / Karabibik

*İlk psikolojik roman: Mehmet Rauf / Eylül

*İlk realist roman : Recaizade Mahmut Ekrem / Araba Sevdası

*İlk resmi Türkçe gazete : Takvim–i Vakayi

*İlk yarı resmi gazete : Ceride-i Havadis

*İlk edebî roman: Namık Kemal / İntibah

*İlk tarihi roman : Namık Kemal / Cezmi , A. Mithat / Yeniçeri

*İlk özel gazete : Şinasi ile Agah Efendi/ Tercüman-ı Ahval

*İlk pastoral şiir : A.Hamit Tarhan /Sahra

*İlk şiir çevirisini yapan, ilk makaleyi yazan: Şinasî

*Noktalama işaretlerini ilk kez kullanan, ilk Türk gazeteci : Şinasi

*Aruzla ilk manzum tiyatro eseri yazan : A.Hamit Tarhan/Eşber  

*Heceyle yazılan ilk manzum tiyatro eseri : A. Hamit Tarhan / Nesteren

*İlk bibliyografya:Katip Çelebi / Keşfü’z Zünun

*İlk hatıra kitabı : Babürşah /Babürname

*İlk hamse yazarı : Ali Şir Nevai

*İlk tezkire : Ali Şir Nevai /Mecalisün Nefais

*İlk şiir antolojisi : Ziya Paşa /Harabat

*İlk atasözleri kitabı : Şinasi /Durub-i Emsal-ı Osmaniye

*İlk mizah dergisi : Diyojen /Teodor Kasap

*İlk hikaye kitabı : A.Mithat Efendi / Letaif-i Rivayet

 *İlk fıkra yazarı : Ahmet Rasim

*İlk Türkçe yazılan ilk kitap : Yusuf Has Hacip / Kutadgu Bilig

*İlk siyasetname : Yusuf Has Hacip/ Kutadgu Bilig

*Mesnevi tarzında yazılmış ilk eser : Y. H. Hacip / Kutadgu Bilig

*İlk didaktik şiir örneğimiz Kutadgu Bilig

*Aruzla yazılan ilk eserimiz : Kutadgu Bilig

*İlk mensur şiir örneklerini veren : Halit Ziya Uşaklıgil

*Şiirde ilk defa Türk kelimesini kullanan : Mehmet Emin Yurdakul

*İlk makale : Tercüman-ı Ahval Mukaddimesi

*İlk edebi bildiriyi yayımlayan topluluk : Fecr-i Ati (Servet-i Fünün)

*İlk seyahatname : Seydi Ali Reis / Miratül Memalik

*İlk Edebiyat tarihçimiz: Abdulhalim Memduh Efendi

*Batı anlayışındaki ilk edebiyat tarihçimiz : Fuat Köprülü

*Sahnelenen ilk tiyatro : Namık Kemal / Vatan yahut Silistre

*Kafiyeyi şiire serperek klasik nazım şekilerinden farklı ilk örnekleri veren:T.Fikret

*Türkçenin ilk dil bilgisi kitabı : Süleyman Paşa / Sarf-ı Türki

*İlk natüralist eserimizin yazarı : Nabizade Nazım / Zehra

*Divan Edebiyatında mahallileşme akımının temsilcisi: Nedim

*Şarkı nazım türünü ilk kullanan: Nedim

*İlk tarih ve coğrafya ansiklopedisi : Kamusul Alam

*İlk sözlüğümüz : Kaşgarlı Mahmut / Divan-ı Lügat-it Türk

*İlk Türkçe sözlük : Şemsettin Sami / Kamus-ı Türki

*İlk özdeyiş örneklerini veren : Ali Bey / Lehçet’ül Hakayık

*Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin : Orhun Abideleri (Göktürk Kitabeleri)

*Edebiyatımızda objektif eleştirinin nasıl olacağını ilk açıklayan: R.M. Ekrem

*Edebiyatımızdaki milli dönemin açılmasına öncülük eden: M.Emin Yurdakul

*Konuşma diliyle yazılmış ilk hikayenin yazarı : Ömer Seyfettin

*Edebiyatımızda ilk kafiyesiz şiirini yazan : A. Hamit Tarhan / Validem

*İlk köy şiiri : Muallim Naci / Köylü Kızların Şarkısı

*İlk alfabemiz : Göktürk Alfabesi

*Tekke şiirinin kurucusu : Ahmet Yesevi

*İlk Türk destanı : Alp Er Tunga Destanı

*Bizde batılı anlamda ilk eleştiriyi yazan : Namık Kemal

*Bizde epik tiyatro türünün kurucusu : Haldun Taner

*İlk kadın romancımız : Fatma Aliye Hanım

*Süslü nesrin ilk temsilcisi : Sinan Paşa

*Dünyanın halen yaşayan en büyük ve ilk Müslüman Türk Destanı: Kırgızların Manas Destanı

*Edebiyat kelimesini bizde ilk kullanan : Şinasi

*Kurtuluş savaşımızı doğrudan işleyen roman :H.E.Adıvar/Ateşten Gömlek

*İlk uyarlama tiyatro eserinin yazarı : Ahmet Vefik Paşa

*Deneme türünün kurucusu : Montaigne

*İlk divan şairi : Hoca Dehhani

*Hikayede gerçek anlamda ilk kez Anadoluyu işleyen : Refik Halit Karay

*En başarılı psikolojik roman yazarımız: Peyami Safa / 9.Hariciye Koğuşu

DÜNYA EDEBİYATINDA İLKLER

• Dünya edebiyatındaki ilk hikayeci ve eseri : Boccaio Decamkeron
• Komedi türünün ilk büyük ustası : Aristofanas
• Trajedi türünün ilk büyük ustası : Aiskylos
• Deneme türünün kurucusu : Montaigne
• İlk mizah dergisi : Diyojen / Teodor Kasap
• Dünya edebiyatındaki ilk modern roman : Cervantes / Don Kişot
• Dünyada ilk özgün çizgi roman: New Fund (1935)
• Dünyada ilk özgün çizgi macera hikayesi: Chester Gould / Dick Tracy
• Dünyada ilk kez resimle yazıyı birleştiren, konuşma balonları hazırlayan: William Hogarth
• Dünyada bilinen en uzun destanı: Kırgızlar'ın Manas Destanı
• Dünyada bilinen en eski destan: Gılgamış Destanı
• Dünyadaki ilk kadın romancı: Afraben
• Dünya edebiyatındaki ilk realist roman : Madama Bovary
• İlk kitap fuarı: Frankfurt'ta 1480 yılında
• Piyanoyu ilk yapan : 700'lü yıllarda İtalya - Floransa'da Bartolomeo Cristofori.
• Nobel edebiyat ödülünü ilk alan ülke: İsviçre
• Bilinen ilk kadın tiyatro yazarı: Hrotsvit
• Bilinen ilk sinema oyuncu : Florence Lawrence
• Bilinen en eski beste: Melagari Abdülkadir
• Dünyanın en eski heykeli: Şanlıurfa da erkek kutsallığını ifade eden bir yontu
• İlk sinema gösterimi: 28 Aralık 1895 tarihinde ise Paris'te "Capucines Bulvarı" üzerindeki "Grand Café" bodrumunda bulunan 120 kişilik Indien Salon'da yapıldı ve gösteriyi 25 kişi izledi.
• İlk sesli film: The Jazz Singer
• İlk renkli film: Üç Küçük Domuz
• İlk bilim kurgu filmi: Ay'a Seyahat
• En geniş kapsamlı ilk ansiklopedi: Historia Naturalis / Gaius Plinius Secundus
• Bilinen ilk masal anlatıcısı: Aisopos
• İlk gazete: Relation / Fransa
• İlk gazeteci : Johann Carolus
• Dünyanın bilinen ilk aşk şarkısı: Sümer Kralı Suşin’e yazılan 7 kıtalık bir şiir (İstanbul Tableti)

KAYNAK:http://www.edebiyatbilgileri.com/13/-turk-edebiyatinda-ilkler

              http://egiticibilgi.tr.gg/D.ue.nya-Edebiyat%26%23305%3Bnda-%26%23304%3Blkler.htm