1.DÜNYA SAVAŞI KRONOLOJİSİ 3 (1901 - 1910) (KAYNAK TTK)

1901

1901/00/00    Sasun bölgesinde karışıklıklar çıkması (Antranik'in baskınları). KG. ED, s. 166

1903

1903/00/00    II. Sasun isyanı. KG. ED, s. 166

1904

1904/04/13    Sasun'a asker sevki. KG. ED, s. 166

1904/08/00    Sasun'da çetecilerin lideri Antranik'in Kafkasya'ya kaçması. KG. ED, s. 166

1905

1905/07/21    Bomba hadisesi veya Yıldız suikastı (Abdülhamit'e suikast). KG. ED, s. 167

1908

1908/07/03    Rumeli’de bulunan 3.Ordu subaylarından Kolağası Niyazi Bey’in yanındaki asker ve sivillerle Resne’den ayrılarak dağa çıkması. RU. ST., s. 333
1908/07/23    İttihad ve Terakki Cemiyeti’nin, Selanik ve Manastır’da kendiliğinden İkinci Meşrutiyeti ilan etmesi. Bu gelişmeler üzerine, olayların önünü alamayacağını anlayan II. Abdülhamid’in, direnmekten vazgeçerek 23 Temmuz 1908 günü, 1878’de yürürlükten kaldırdığı anayasayı yeniden yürürlüğe koymayı, Ayan Meclisi ile Mebuslar Meclisi’nin toplanmasını kabul etmesi ve bunu ertesi günü bir buyrukla halka açıklaması. RU. ST., s. 333
1908/07/24    Hükümetin yaptığı bir açıklamayla seçimlerin bir an önce yapılacağını ve 30 yıldan fazla bir süre resmen tatilde olan parlamentonun toplanacağını duyurması. AK. 1908 D, s. 273
1908/07/25    İstanbul'un belli başlı caddelerinin bayraklarla donatılması. Halkın caddelerde yürümesi ve gösteriler yapması. Yeni yönetimi kutlayan, aralarında Türk, Rum, Ermeni ve Musevilerin de bulunduğu elli bin kişiden oluşan bir topluluğun iki bando eşliğinde, Bâb-ı Âlî'ye yürümesi. AK. 1908 D, s. 140

1908/07/26    Türk, Rum, Ermeni, Bulgar ve Musevilerden oluşan yaklaşık yüz bin kişilik bir topluluğun Harbiye Nezâreti önündeki Beyazıt Meydanı'nda toplanması. AK. 1908 D, s. 140

1908/07/27    Ellerinde Osmanlı bayrakları bulunan bir çok Müslümanın, Rum ve Ermeni Patrikhânelerine gitmesi, Rum ve Ermenileri tebrik etmesi, karşılıklı konuşmalar yapmaları. Servet-i Fünun
1908/08/02    Bir Ermeni kadın öğretmenin toplanan kalabalığa; bütün milletin çektiği ezaları ve hürriyet fedakârlarının düçar oldukları işkenceleri anlatması, daha sonra "Şimdiden sonra artık ayrıca milletler yok. Ortada büyük bir Osmanlı kavmi var, Ermeni milleti de onun bir uzvudur" cümlesinin duyulması ve kalabalığın "Yaşasın Ermeniler, Yaşasın Osmanlı kavmi" diye bağırması. Servet-i Fünun

1908/08/05    İzmir'deki Ermenilerin Genç Türk Fırkasına gayet mükellef bir ziyafet vermeleri, ziyafette memleket fertlerinin birbirlerine kardeş olduklarına, el birliğiyle Kanun-ı Esasi'nin tatbikine çalışılacağına dair konuşmalar yapılması. Servet-i Fünun
1908/08/07    “Müslümanlarla Ermeniler” başlıklı yazı. Servet-i Fünun

1908/08/08    Basında Türklerle Ermenilerin derin dostluğundan ve aralarında uzun yıllar hiç bir mesele olmadığından bahseden, Türklerin dükkanlarını Ermenilere, Ermenilerin ise Türklere emanet ettiklerini, Türklerin Ermeni, Ermenilerin Türk hizmetkârlar kullanacak kadar birbirleriyle içli dışlı olduklarını ortaya koyan yazılar yayınlanması. Tanin

1908/08/08    Erzurum'da Ermeni piskoposluğu önünde Osmanlı subayları tarafından bir gösteri yapılması, Piskopos Saadetyan ile bir subayın konuşmalar yapması, topların atılması, çanların çalınması. Tanin

1908/08/10    İstanbul'da önce Belediye seçimlerinin yapılacağı ve kanun çerçevesinde bir belediye idaresi meydana getirildikten sonra Mebusan Meclisi seçimlerine başlanacağının açıklanması. Tanin

1908/08/13     Meşrutiyet-i Osmaniye Kulübü tarafından hürriyet ve Kanun-ı Esasi'yi ilan uğrunda hayatlarını feda etmiş olan İslâm şehitlerinin hatırasını takdisen Beyoğlu Balıkpazarı'ndaki Ermeni kilisesinde bir ayin yapılması. Servet-i Fünun

1908/08/14     Beyoğlu Ermeni Kilisesi’nde yapılan âyinin sonunda Ermeni Patrik Vekili Katogikos Yagişa'nın [Yegişe] alkışlarla karşılanan bir konuşma yapması. İçinde çok sayıda Müslümanın da bulunduğu topluluğun, buradan çıkarak Taksim'e yürümesi ve burada toplanmış kalabalığa katılarak yeni kurulan anayasal düzeni ve Türk-Ermeni kardeşliğini kutlaması. Tanin

1908/08/16    Meşrutiyet'in ilanı üzerine bütün siyasi suçlular için genel af ilan edilmesi, daha önceki dönemlerde yabancı memleketlere gitmiş olan Ermenilerin akın akın Osmanlı ülkesine geri dönmeleri. Tanin

1908/08/21    “Gabriel Noradunkyan Efendi” başlıklı yazı. Servet-i Fünun

1908/08/22    Ermeni Patrikhânesi'nin gerek İstanbul'da bulunan gerekse taşrada bulunan Ermeni kiliselerine alenen okunmak üzere bir muhtıra göndermesi ve Rumlarla aralarına nifak ve soğukluk tohumlarının ekilmesine sebep olan bazı gazetelerin neşriyatına itibar edilme-mesini, iki millet arasında soğukluğa sebep olan kusurlardan katiyyen sakınılmasını, eskiden beri aralarında olan muhabbet ve kardeşlik bağlarının bu hürriyet ortamında daha fazla artırılmasına gayret edilmesi lüzumunu belirtmesi. Tanin

1908/08/24    II. Abdülhamid tarafından görevinden alınarak Kudüs'e sürülen eski Ermeni Patriği İzmirliyan Efendi'nin aftan istifade ederek İstanbul'a gelmesi ve İzmirliyan Efendi'nin Türklerin de içinde bulunduğu bir kalabalık tarafından coşkuyla karşılanması, bazı gazetelerde İzmirliyan Efendi ile ilgili övgü dolu yazılar çıkması. Servet-i Fünun
1908/08/27    “İzmirliyan Efendi” başlıklı yazı. Servet-i Fünun

1908/09/04    Ermenice Manzume-i Efkar gazetesinin Rum Patrikhânesi ve Rumların aleyhinde yazılar yazması, iki unsur arasında bir soğukluk meydana gelmesi. Servet-i Fünun
1908/09/04    Rumca Patris gazetesinin Manzume-i Efkar gazetesinin Rumlara taarruzunu vakitsiz ve aptalca bulduğunu belirterek bunun iki milletin menfaatlerine hizmet edemeyeceğini ileri sürmesi. Servet-i Fünun
1908/09/11    İstanbul'da Belediye seçimlerine katılan Ermenilerin sayısının gayet az olduğu. Manzume-i Efkar'ın, seçim hakkını tekrar alabilmek için mülklerini kendi üzerlerine almalarını Ermenilere tavsiye etmesi. Servet-i Fünun

1908/09/11    Van'dan ve Erzurum'dan gelen haberlere göre Ermeni komitecilerinin her yerde Osmanlı Hükümeti'nin himayesine sığındıkları. Tanin

1908/09/16    Ermeni ve Rum Patriklerinin İstanbul ve taşralardaki kiliselerine tamimler göndererek aradaki nefret ve soğukluğu giderecek tavsiyelerde bulundukları. Servet-i Fünun
1908/09/16    Ermeni ve Rum Uhuvvet Cemiyeti'nin Beyoğlu'nda belediye bahçesinde toplanarak bozulan ilişkilerini düzeltmek için görüşmeler yapması. Servet-i Fünun
1908/09/16    Mersin'de ahâlinin hoşnutsuzluk içinde olduğunu, Mersin eski Belediye Reisi Hamid Efendi'nin halkı ezdiğini ve yapılan şikâyetlerden bir netice çıkmadığını, Ermeni cemaatinin Patrikhâne'ye gönderdiği telgrafta bildirmesi. Servet-i Fünun(Günlük),

1908/09/19     Ermeni Patrikhânesi'nin Şehremaneti'ne bir takrîr vererek yabancı ülkelerden İstanbul'a dönen hasta muhacirlerin belediye hastahanelerine kabul olunup ücretsiz olarak tedavi edilmelerini rica etmesi. Servet-i Fünun
1908/09/19     Ermeniler arasında Osmanlı lisanının yayılması için Beyoğlu'nda ve Üsküdar'da hususi gece dershaneleri açılacağı. Servet-i Fünun

1908/09/19    Rusya'dan gelen Ermenilerin Erzurum'un içinde ve etraf köylerde ikamet ettikleri, Rusya'ya muhaceret eden Osmanlı Ermenilerinin doğdukları yerlere dönebilmeleri için gerekli kolaylıkların gösterildiği ve bunların yol masraflarını tesviye etmek için lazım gelen tedbirlerin alınmaya çalışıldığı. Servet-i Fünun

1908/09/20    Belediye seçimlerinin yapıldığı, fakat Beyoğlu Belediye Dairesi seçimlerinin nizamlara uygun bir surette cereyan etmemiş olduğuna dair yapılan şikayetler üzerine seçimlerin yeniden yapılması yolunda gerekenlere lüzumlu emirler verildiği. Servet-i Fünun
1908/09/22    “Şarkî Anadolu Ahvâli Hakkında” başlıklı yazı. Tanin

1908/09/23    Ermeni Patrikhânesi'nin teşkil ettiği komisyonun eski İstanbul Ermeni Patriği Ormanyan Efendi'yi sorgulaması, komisyona gelen Ormanyan'ın hakkındaki ithamlara cevap vermesi ve her şey ortada olduğundan müdafaaya lüzum görmediğini söylemesi, Ormanyan Efendi'nin Kudüs Ermeni Manastırı'na çekilip ömrünün sonuna kadar eski edebiyatla uğraşmayı kararlaştırdığı. Servet-i Fünun(Günlük)
1908/09/23    Ermenilerce Ermeni Patrik Kaymakamlığı'nın da onayıyla, mebusların seçimi ve adayların tesbit ve tayini hakkında görüşmeler yapmak üzere bir heyet oluşturulması, Ermeni muteberânından Minas Çeras, Vahan Sürenyan, Agob Asayan, Aknuni, Hamparsum Boyacıyan ve Zartaryan Efendilerin bu heyete üye olmaları. Servet-i Fünun
1908/09/24    Ermeni muhacirleri için gerek konserler vasıtasıyla gerek hususi surette toplanan yardımların tükendiği, yeniden yardım toplanması için Ermeni Patrikhânesi'nin bütün kiliselere birer muhtıra gönderdiği. Servet-i Fünun

1908/09/24    Varna'da neşrolunan bir gazetede Ermenilerin Bulgaristan'da gizlice bomba hazırladıkları yolunda bir haber çıktığı, Servet-i Fünun gazetesinin bu haberi teessüfle karşıladığı. Servet-i Fünun

1908/09/26    Topkapı civarında bulunan Ermeni kabristanının bir devlet görevlisi tarafından zapt edilip vatandaşlara satılması üzerine, Ermenilerin şikayetçi olduğu, gerekli tahkikat yapıldıktan sonra buranın kabristan olduğunun anlaşılması üzerine iadesi için emirler verildiği. Servet-i Fünun
1908/09/30     Ermeni Patrikhânesi'nin bazı yerlerde Rusya'dan gelen Ermenilerden bir lira nakdi ceza talep edilmekte olduğu yolunda şikâyette bulunması üzerine Dâhiliye Nezâreti'nin gereken yerlere telgraflar çekerek olayı soruşturduğu. Servet-i Fünun
1908/09/30    Hürriyet kahramanı Enver Bey'in İzmir'e gelmesi, Ermeni murahas vekili Agob Aşod Efendi ile Taşnaksutyun Cemiyeti azasından Kalfayan Efendi'nin, İzmir Ermeni muteberanı ile rıhtıma gidip onu karşılamaları. Enver Bey şerefine verilen ziyafette Ermeni murahas vekili ile diğer bazı kişilerin hazır bulunması, Enver Bey'in, Ermeniler tarafından kendisine gösterilen ilgi ve saygıya teşekkür ederek şehirden ayrılması. Servet-i Fünun

1908/09/30    Senelerden beri cenaze defnedilmeyen ve kapalı bulunan Beşiktaş Ermeni kabristanının, yapılan müracaat üzerine açılması ve halkın ölülerinin ruhu için ayin tertip etmeleri. Servet-i Fünun
1908/09/17-19    Sivas'ta Ermeni ve Türk muteberânının talep ve arzusu üzerine oradaki Türk ve Ermeni hastaneleri ile Ermenilerin eytamhane ve eytam mektebi ve mahallî sanayi mektebinin birleştirilmesinin kararlaştırıldığı. Servet-i Fünun
1908/10/0    Taşradan gelen Ermeni yolcuların Haydarpaşa'da polisler tarafından eza ve işkenceye düçar edildiğine dair Ermenice gazetelerde haberler çıkması. Servet-i Fünun

1908/10/03    “Anasır-ı Gayr-ı Müslimemiz, Ermeniler” başlıklı yazı. Servet-i Fünun
1908/10/04    Ermeni Patrik Kaymakamlığı'nın, bütün Ermeni kilise heyetlerine muhtıralar göndererek, mebusların seçilmesinde ciddiyet ve hakkaniyet dairesinde hareket edilmesini ve umûmî hakları muhafazaya kadir olan kişilerin seçilmesine dikkat edilmesini tavsiye etmesi. Servet-i Fünun

1908/10/04    Eski İstanbul Ermeni Patriği Ormanyan Efendi'nin patrikliği zamanında, hayır için verilmiş olan paralardan otuz bin lirayı zimmetine geçirdiği iddiasıyla bu konuda bilgisine başvurulmak üzere Patrikhâne'ye davet edilmesi, fakat sabık patriğin bu isteği kabul etmemesi, Ermenice gazetelerin Ormanyan Efendi'nin hesap vermekten çekindiğini yazmaları ve bu hareketi takbih ettiklerini belirtmeleri. Servet-i Fünun(Günlük)
1908/10/06    Ermeni Patrik Kaymakamlığı'nın Anadolu şimendüferi ve rıhtım kumpanyaları müdürlerine birer yazı yazıp, yabancı memleketlerden gelen Ermeni muhtaçlarını kendi işlerinde çalıştırmalarını teklif etmesi, taşradan İstanbul'a gelen Ermenilerin de gümrükte kendilerine uygun iş verilmesini talep etmeleri. Servet-i Fünun

1908/10/19    Puzantiyon gazetesinin Hüseyin Cahid'in yapılacak olan konferansta Berlin Antlaşması'nın 61. maddenin görüşülmemesi ile ilgili yorumlarına kızması ve adı geçeni eleştirerek Kanun-ı Esasi'nin hiç bir şeyi düzeltmediğini ileri sürmesi. Tanin

1908/10/21    Ermenilerin zulme ve adaletsizliklere uğradıkları yolundaki iddiaları üzerine Dâhiliye Nezâreti'nin bir açıklama yaparak duruma açıklık getirmesi; bu konularda taşralardan kendisine ulaşan bir şikâyet olmadığını beyan ederek iddiaların asılsız olduğunu belirtmesi. Tanin

1908/10/21    Van'dan Ermenice Surhantak gazetesine gönderilen bir mektupta; ahâlinin hâlâ istibdad içinde beklediği, suç işleyenlerin her tarafta serbestçe gezip mezalim yaptıkları, bunların tevkif edilmemelerinin şüphe ve tereddüde yol açtığı, şimdi Van'ın durumunun eskisinden daha esef verici olduğunun ileri sürüldüğü. Servet-i Fünun(Günlük)
1908/10/22    Adliye Nazırı'nın, Ermeni Patrik Kaymakamlığı'na, taşralardan doğrudan doğruya Patrikhâne'ye şikâyetnâmeler gönderilmesinin abes olduğunu ve bundan böyle, karye ahâlisi tarafından vukubulacak şikâyetlerin nahiye müdürlerine ve oradan kazaya ve böylece sırasıyla alt birimlerden üst birimlere gönderilmesi gerektiğini söylemesi. Servet-i Fünun
1908/10/22    Ermeni mebusların seçilmeleri hakkında teşekkül eden husûsî cemiyetin Ermenilerin Meclis-i Mebusan'da takip edecekleri siyasetle ilgili bir de beyanname hazırlaması ve Ermenice gazetelerin bunu neşretmeleri. Servet-i Fünun

1908/10/23    Arapkir'den Ermenice gazetelere gönderilen mektuplarda; durumun pek acınacak bir halde olduğunun belirtilmesi ve hükümet memurları ile Kürt beylerinin eskisi gibi mezalimlerine devam ettiklerinin yazılması. Servet-i Fünun(Günlük)
1908/10/23    Dâhiliye Nezâreti'nin, polisler tarafından Ermeni yolculara güçlük çıkarıldığı yolunda, Ermeni gazetelerinin şikayetleri üzerine bu gibi uygunsuzlukların önlenmesi için gerekli emirleri vermesi. Ermenice gazetelerin polislerin hâlâ bildiklerinden şaşmadıklarını ileri sürmesi. Servet-i Fünun

1908/10/23    “Ermeni Patriği İntihabı” başlıklı yazı. Servet-i Fünun

1908/10/24    “Ermeni Patriği Kaymakamı” başlıklı yazı. Servet-i Fünun

1908/10/24    Hınçakist cemiyetinin Ermeni muhtaçları ve mazlumlarının menfaatine Üsküdar'da Bağlarbaşı'nda oyunlar oynatması. Oyun aralarında ise cemiyet azalarının nutuklar vermeleri. Servet-i Fünun(Günlük)
1908/10/24    Taşnaksutyun ve Hınçakistlerin şehrin değişik yerlerinde konferanslar vererek halkı aydınlattıkları. Servet-i Fünun(Günlük)
1908/10/27    “Ermeniler Konferanstan Ne Beklerler” başlıklı Yervant Der Andreasyan tarafından yazılan makale. Servet-i Fünun

1908/10/30    İstanbul'da toplanan Ermeni muhacirlerinin zamanla problem olmaya başlamaları. Ermenice Jamanak gazetesinin Dersaadet'te bulunan bu tip muhacirlerin acele memleketlerine gönderilmeleri lüzumunu ileri sürmesi. Servet-i Fünun

1908/10/30    Seçimlerde azınlıkların takip edecekleri politikayı belirlemek ve birlikte hareket edebilmek için Ermeni ve Rumların birbirleriyle görüşmeleri; Ermeni Patrikhânesi tarafından tayin olunan bir heyetin Rum Patrikhânesi'ne giderek mebusların seçilmeleri ve adayların tayinleri hakkında ittifakla hareket edilmesi hususunda görüşmelerde bulunması. Servet-i Fünun
1908/10/31    Ermeni Patrikhânesi Meclis-i Umûmîsi'nin Bâb-ı Âlî'ye sunacağı beyannameyi görüşmesi. Servet-i Fünun
1908/10/31    Ermenice Manzume-i Efkar gazetesinin Ermenilere Berlin Antlaşması'nın 61. maddesini unutarak, müşterek vatanın ıslahı için Türklerle ortak çalışmalarını tavsiye etmesi. Tanin

1908/11/01    “Ermeni Matbuatı” başlıklı yazı. Tanin

1908/11/02    Aravelk gazetesinin, Harput Türk ve Kürtlerinin, Ermeniler aleyhinde bir karışıklık çıkardıklarını ileri sürmesi. Tanin

1908/11/03    Katolik Ermeni cemaatinin toplanarak, Ayan ve Mebusan Meclisleri için kimlerin aday olabileceğini gizli oyla belirlemesi. Tanin

1908/11/04    Ermenilerin ıslâhâtla ilgili temennîleri. (Islâhât)Tanin

1908/11/04    Vilâyetlerden gelen haberler üzerine Ermeni Patrikhânesi'nin harekete geçmesi, neler yapılabileceğini görüşmek üzere Millî Meclisi toplaması. Millî Meclis'in, Bâb-ı Âlî nezdinde teşebbüsatta bulunulması yönünde bir karar alması, Ermenilerle meskûn vilâyetlerde Ermenilerin hallerinin ıslahı için şiddetli tedbirler alınmasını teklif ederek bu konuda bir temenniyat lâyihası tanzim etmesi ve Patrikhâne'de bir komisyon tarafından bu lâyihanın tadil edilmesi. Tanin

1908/11/05    Ermeni Patrik kaymakamının maiyyetinde bir çok ruhban olduğu halde Sadaret'e gelmesi ve sadrazama Anadolu'daki Ermenilerin durumunu izah eden bir muhtıra vermesi. Turyan Efendi'nin serian tedbirler alınmasından bahsederek alelacele bir şeyler yapılmazsa durumun daha da kötüleşeceğinden bahsetmesi. Tanin

1908/11/05    Ermeni Patrikhanesi'nin verdiği takrîri değerlendiren Servet-i Fünun'un, takrîrin bazı kısımlarını uygulanabilir, bazı maddeleri ise eski düşmanlıkları yeniden alevlendirebileceği endişesiyle uygulanamaz bulması. Servet-i Fünun
1908/11/05    “Ermenilerin şikayetleri” başlıklı yazı. Tanin

1908/11/07    “Ermeni Patriği İzmirliyan İle Mülakat”; “Ermeni Patriği Cedidi” başlıklı yazılar. Servet-i Fünun
1908/11/07    Ermeni Patrikhânesi Meclis-i Umûmîsi'nin, 5. toplantıda İzmirliyan Efendi'yi Dersaadet Ermeni Patrikliğine seçmesi ve seçim mazbatasının Ermeni Patrikhânesi tarafından Bâb-ı Âlî'ye sunulması. Servet-i Fünun

1908/11/07    Gabriyel Noradunkyan Efendi'nin kendisine yapılan mebus adayı olma teklifini işlerinin çokluğunu gerekçe göstererek kabul etmemesi. Tanin

1908/11/07    Meşrutiyetin ilanından sonra İstanbul'a dönen İzmirliyan Efendi’nin çoğunlukla tekrar İstanbul Ermeni Patrikliği'ne seçilmesi. Servet-i Fünun (Günlük)
1908/11/09    “Eçmiyazin Katogikosluğu” başlıklı yazı. Servet-i Fünun

1908/11/09    Anvers şehrinde ikamet eden Ermeni zenginlerinden Mateos Zaryan'ın, Eğin'de Ermeni muhacirinin çalışması için büyük bir halı fabrikası kuracağına dair söylentiler. Servet-i Fünun
1908/11/09    Ermeni Patriğinin seçilmesine dair takrîrin Adliye Nezâreti'ne gönderilmesi, daha sonra Meclis-i Vükela'da okunması ve seçim muamelelerinin usulüne uygun bulunarak onay için mabeyne gönderilmesi. Servet-i Fünun
1908/11/09    İzmirliyan'dan başka kim seçilirse seçilsin itlaf edileceğine dair Ermeni kiliseleri kapılarına yaftalar yapıştırıldığı yolunda gazetelerde haberler görülmesi. Takvim-i Vekayi
1908/11/09    Yapılan tahkikatta; Kumkapı Patrikhâne Kilise'si dışında hiç bir kilisenin kapısında böyle bir yazı olmadığı, Patrikhâne Kilisesi'nin kapısında ise İzmirliyan Efendi'den başkasına oy verilmemesini içeren bir varaka olduğu ve gazetelerde görülen yazıların buradan çıktığının anlaşıldığı. Takvim-i Vekayi
1908/11/09    Patrik seçildikten sonra Paris gazeteleri muhabirlerinden biriyle bir görüşme yapan İzmirliyan Efendi'nin, Ermenilerin topluca oturmuş oldukları vilâyetlerin ahvâli hakkında görüşlerini açıklaması. Servet-i Fünun

1908/11/11    Rum ve Ermeni cemaatleri tarafından Sadaret'e verilen bir arzuhalde; seçim kanununa itiraz edildiği, nisbet-i adediyyeden sarf-ı nazarla nisbet-i âdileyi kabule razı olduklarını söyledikleri ve bu usule göre Rumlardan 40, Ermenilerden 20 mebus çıkarılmasını istedikleri. Tanin

1908/11/17    Jamanak gazetesinin okulların yavaş yavaş açılıp, derslere başlandığı şu sıralarda Ermeni okullarında okutulan Osmanlı dilinin yetersiz olduğunu belirtmesi ve bunun da Ermenilerin yüksek memuriyetlere geçmesine engel olduğunu ileri sürmesi. Servet-i Fünun
1908/11/21    İstanbul'da Meclis-i Mebusan seçimlerin tartışmalı olduğu. Pera Rumlarının, önde gelenlerinin yönetiminde, Bâb-ı Âlî önünde gösteri yaptıkları. FA. İK, s. 96
1908/11/21    Kumkapı'da, Ermeni esnafın gündüz meşgul olmasından dolayı seçimlerin geceye ertelendiği. Servet-i Fünun

1908/11/22    İzmit'te mebusan seçimlerinin kanuna muhalif yapıldığına dair, 5 Ermeni imzasıyla Dâhiliye Nezâreti'ne yapılan şikâyet üzerine, gerekli tahkikatın yapıldığı ve kanun haricinde hiç bir işlem yapılmadığının anlaşıldığı. Takvim-i Vekayi
1908/11/22    Sivas'tan Manzume-i Efkar gazetesine gönderilen bir mektupta; Ermenilerin mezâlim korkusu içinde bulundukları ve bu yüzden külliyetli miktarda silah satın aldıkları, Hamidiye Alayları efrâdının gece köyleri basarak taaddiyatta bulundukları ve hükümetin gevşek davranmasından dolayı Ermenilerin hayatının tehlikede olduğunun ileri sürüldüğü. Takvim-i Vekayi
1908/11/24    Ermenice Puzantiyon gazetesinin seçimlerle ilgili olarak, Rumların isteklerinin tamamıyla haklı ve meşru olduğunu yazması. Ermeni Patriği İzmirliyan'ın Rum Patrikhânesine gidip Yovakim Efendi ile samimi bir görüşme yapması, daha sonra Ermeni Katolik Patriğini de ziyaret etmesi. Servet-i Fünun

1908/11/24    Kumkapı ve civarı seçimlerinin sona ermesi, Ermeni ve Türk birinci seçmenlerden ve ahâliden oluşan bir heyetin oyların bulunduğu sandığı Bâb-ı Âlî'ye ve İttihad ve Terakki Cemiyeti merkezine getirmeleri, bu heyette, mahalle imamları, Kumkapı Ermeni kiliseleri murahasları ve Kudüs Patrikliği Dersaadet vekili Çilingiryan Efendi'nin de bulunduğu. Servet-i Fünun, Tanin

1908/11/25    Seçimler münasebetiyle tertip edilen alayda bulunan Ermeni ruhânî reislerinden birinin, Harbiye Nezâreti önünde bir konuşma yaparak, mensup olduğu Osmanlı toprağını eğilip öpmesi. Tanin

1908/11/25    “Türkler ve Ermeniler” başlıklı yazı. Tanin

1908/11/26    İstanbul Ermenilerinin gösterişli bir alay ile seçim sandıklarını Bâb-ı Âlî önüne getirmeleri, İslâm ve Hırıstiyan din adamlarının müttefikâne gösteriler yapmaları. Servet-i Fünun
1908/11/29    “Ermeni Patriği İzmirliyan Efendi” başlıklı yazı. Tanin

1908/11/29     İkinci defa İstanbul Ermeni Patriği seçilen İzmirliyan Efendi'nin, maiyetiyle birlikte padişah tarafından kabul edilmesi. Tanin

1908/11/29    Times gazetesinin Rumların seçimlerde takındığı tavrı eleştirmesi ve bu konuda yazdıkları: "Rumların İttihad ve Terakki ile anlaşmamaları bir mebus kaybetmelerine yol açmış, akılsızca hareket ederek Ermenileri de kendilerinden uzaklaştırmışlardır. Bu seçimlerde Ermenilerin kendilerine büyük faydası dokunabilirdi. Rumlar Beyoğlu dahilinde yapılan müntehib-i sânî muamelâtından pek fazla gücenmişler ve şikayetçi olmuşlardır". Servet-i Fünun
1908/11/29    Vilâyet ve sancaklardan Meclis-i Mebusan azalığına seçilenlerin isimleri. Servet-i Fünun(Günlük)
1908/11/30    Ermeni Rahibi Agan Efendi tarafından Harbiye Nezâreti önünde yapılan gösteriye bir karşılık olmak üzere İstanbul kadısı tarafından Ermeni Patrikhânesi'ne bir memur gönderilip tebrik ve teşekkür edilmesi. Servet-i Fünun
1908/11/9    Azınlıklar için nisbî temsil isteyen Rumların, Beyoğlu seçimini kanunsuz ilan ederek, protesto gösterileri yapmaları, seçimin sekiz gün daha uzatılmasını talep etmeleri. TZT. TSP, s. 162
1908/12/01    İstanbul'un nüfusu hakkında istatistik. Tanin

1908/12/03    Galatasaray yolunda Ermeni despotunun Osmanlı birliği hakkında konuşması. Servet-i Fünun(Haftalık),
1908/12/03    Halkın seçim sandıklarının nakli münasebetiyle İstanbul'da oluşturlan alaylara büyük bir coşkuyla katılması. Servet-i Fünun(Haftalık)
1908/12/07    Eski İstanbul Patriği Ormanyan Efendi'nin, Ermeni Patrikhânesi'ne bir itiraznâme vererek, aleyhindeki suçlamaları reddetmesi, Patrikhâne'nin bu meseleye dair tahkikat ve tedkikat icra etmesini ve yapılan suçlama doğru görülürse evrakının adliyeye gönderilmesini talep etmesi. Servet-i Fünun (Günlük)

1908/12/08    İttihat ve Terakki Partisi'nin İstanbul'daki iki Ermeni adayından biri olan Zohrap Efendi'ye itiraz etmesi, Meclis-i Mebusan'a seçilecek Ermeni mebuslarına dair İttihat ve Terakki Cemiyeti adına Mürsel Selim Bey'in, Ermeni Patriği İzmirliyan Efendi ile görüşmesi. Servet-i Fünun

1908/12/10    İstanbul'daki seçim şenlikleriyle ilgili fotoğrafların gazetelerde yer aldığı. Servet-i Fünun(Haftalık)
1908/12/15    Harput'tan yazılan ve Jamanak gazetesinde yayınlanan bir mektupta; oradaki İslâmların güya gizli bir komite teşkil ederek Ermenileri katletmek üzere tertibatta bulundukları ve istibdad taraftarı olan memurların hala memuriyetlerinden çıkarılmamasının bu olaylara sebep olduğunun ileri sürülmesi. Takvim-i Vekayi
1908/12/17    Meclis-i Mebusan seçimlerini kazananların adları ve fotoğraflarının gazetelerde yer alması. Servet-i Fünun
1908/12/24    Ermenilerden Edirne mebusu Babikyan, Dersaadet mebusu Zohrab ve Sivas mebusu Dagavaryan Efendilerin fotoğrafları. Servet-i Fünun(Haftalık)
1908/12/25    Van Ermeni murahasası tarafından Patrikhâneye gönderilip Dersaadet'te Arevelk gazetesinde yayınlanan mektupta; Van’da Kanun-ı Esasi'nin ilanından beri Türklerin Ermenilere karşı husumetinin arttığı ve cinayet faaliyetlerinin çoğalmakta olduğunun ileri sürüldüğü. Takvim-i Vekayi

1909

1909/00/00     Adana Valisi Cemal Bey'in, Ermeniler ile İslâmlar arasındaki ilişkilerin mükemmel olduğunu ve İstanbul'daki gazetelerde yer alan rivayetlerin doğru olmadığını beyan etmesi. Servet-i Fünun

1909/01/01    İstanbul’da Hayriye Pazarı'nın, Ermeni Taşnaksutyun Cemiyeti'nin himayesinde, siyasi olaylardan dolayı felaketzede olan Anadolu muhtacîninin menfaatlerine mahsus, her gün sabahtan akşama kadar açık olduğu. Tanin

1909/01/20    İzmirliyan Efendi'nin İstanbul Ermeni Patriği olduktan kısa bir süre sonra Eçmiyazin Katogikosu seçildiği, Ermeni Patriği İzmirliyan Efendi'nin Eçmiyazin Katogikosluğu makamına seçilmesini Rus çarının tasdik ettiği, İzmirliyan Efendi'nin de Rus çarına bir teşekkür telgrafı gönderdiği. Tanin

1909/01/20    Merzifon'dan Ermenice Arevelk gazetesine gönderilen mektupta; Ermenilerin İslâmların katliam yapacağı şayiası üzerine silahlandığı, mebus seçimlerinde Türklerin Ermenileri kandırdığı ve mebusları kendilerinin seçtikleri, Ermenilerin dövülerek ellerinden rovelverlerinin alındığının ileri sürüldüğü. Takvim-i Vekayi
1909/01/25    Divriği'den Arevelk gazetesine gönderilen bir mektupta; tahsilat için vergi memurlarının ahâliye zorluklar çıkardığı ve eziyet etmekte olduklarının ileri sürüldüğü. Takvim-i Vekayi

1909/01/25    Adana’da Türklerle Ermeniler arasında bazı münferit olaylar olduğu, Adana'nın Hamidiye köyünde bir Ermeninin öldürüldüğü yolunda Puzantiyon gazetesinde çıkan haber üzerine yapılan inceleme sonucunda suçlunun adalete teslim edildiği. Takvim-i Vekayi
1909/01/28    Hınçak Komitesinin İstanbul şubesinin bir açıklaması: "İlan-ı Meşrutiyetten sonra Hınçakist Fırkasının hiç suikast ve hareket fikri perverde etmediğini kati surette beyan etmek lüzumunu hissediyoruz. Bu husus hakkında Hınçakist komitesi merkezinden bütün şubelere malumat ve açık ihtarlar gönderildiği gibi verilen konferanslar ile de bu durum açıkça anlatılmıştır. Hatta muahharan Türkiye Hınçakist Fırkası için tertip ve neşredilen proğramın ikinci kısmında gerekli izahat vardır". Tanin

1909/01/28    Paris-Journal gazetesinin İstanbul muhabirinin gazetesine gönderdiği bir mektupta; Ermeni Hınçakist ve Taşnaksutyun partilerinin İstanbul'da bir ihtilaf ve iğtişaş çıkarmak için güya bomba ve silah tedarikatında olduklarını bildirmesi. İstanbul'da neşredilmekte olan Fransızca İstanbul gazetesinin buna cevabı. Tanin

1909/01/28    Tanin gazetesinin, Hınçakist Komitesi'ne isyan ve ihtilâl isnad etmenin sırf iftira ve hezeyan olacağını, bütün bunların ayrılık çıkarmak amacına yönelik bulunduğunu ileri sürmesi. Tanin
1909/01/28    Tüm Ermenilerin katogikosluğuna seçilen İzmirliyan Efendi'nin doktorlarının, onun sağlığının bu iş için uygun olmadığını belirtmeleri ve yeni görev için İstanbul'u terk etmemesini tavsiye etmeleri. Tanin

1909/02/06    “Kayseri şayiaları” başlıklı yazı. İkdam

1909/02/08    “Ermeni askerler” başlıklı yazı. İkdam

1909/02/09    “Anadolu Heyet-i Teftişiyyesi” başlıklı yazı. İkdam

1909/02/11    Adana'da Ermenilerle tulumbacılar arasında çatışma olduğu ve Sis'te Ermeniler üzerine silah atıldığı yolunda çıkan haberler üzerine durumun Dâhiliye Nezâreti'nce Adana vilâyetinden sorulduğu, gelen cevapta, gazeteye yazı yazan kişinin sabıkalı, işsiz güçsüz biri olduğunun belirtildiği, Sis'te ise âdi nitelikte bir olay olduğu ve adliyeye verildiği. Takvim-i Vekayi

1909/02/14    Ermeni Taşnaksutyun Cemiyeti tarafından Kadıköy Ermeni Kilisesinde büyük bir konferans verileceği. Tanin

1909/02/17    “Ermenilerde askerlik” başlıklı yazının Ermenice Puzantiyon gazetesinde yer aldığı. İkdam

1909/02/21    “Kayseri Olayları” başlıklı yazı. İkdam

1909/02/24    “Eçmiyazin Katogikosluğu” başlıklı yazı. İkdam

1909/02/28    Van'dan 20 kadar Ermeni muteberânı imzasıyla İstanbul gazetesine gönderilen telgrafnâmede; Adilcevaz ve civarında köyleri yağma ve tahrip ettiği ileri sürülen Hamidiye Alayları Kumandanı Hüseyin Paşa'nın tevkif edilerek adalete teslim edildiği halde affa mazhar olacağının öğrenildiği, bu haber üzerine tabiyyet değiştirerek göç etmeğe karar verildiği, bunun önlenmesinin yegane çaresinin merkumun bu havaliden uzaklaştırılması olduğunun belirtilmesi. Tanin

1909/03/01    “Kayseri Vakası” başlıklı yazı. İkdam

1909/03/03    “Ermeni mebuslarının Sadrazam ile mülakatı” başlıklı yazı. İkdam

1909/03/04    “Eçmiyazin Katogikosu” başlıklı yazı. İkdam

1909/03/06    “Ahmed Rıza Bey ve Ermeniler” başlıklı yazı. İkdam

1909/03/15    “Ermeni gazetelerinin görüşleri” başlıklı yazı. İkdam

1909/03/16    “Muş meselesi, bir Ermeni kadınının din değiştirmesi” başlıklı yazı. İkdam
1909/03/31    “Ermenilerden asker alınması meselesi” başlıklı yazı. İkdam

1909/04/01    “Ermeni muhacirlerinin dönüşü” başlıklı yazı. Servet-i Fünun

1909/04/01    “Ermeni muhtâcîni” başlıklı yazı. Servet-i Fünun

1909/04/04    “Ermeni gazetelerinin görüşleri” başlıklı yazı. İkdam

1909/04/04    “Ermeni muhacirleri” başlıklı yazı. İkdam

1909/04/04    Ermenice gazetelerin, Anadolu vilâyetlerinde yapılacak olan ıslâhâtla ilgili olarak Osmanlı hükümetinin eskiden beri aynı politikayı takip ettiğini, özel bir ıslâhât yapılması gerektiği zaman bunu genel bir ıslâhât haline dönüştürdüğünü ve neticede hiç bir şey yapılmadığını ileri sürmeleri. İkdam
1909/04/09    Adana'da Cuma günü, İsfendiyar ve Rahim ismindeki iki Müslüman gencinin Ohannes adında bir Ermeni tarafından vurulmasıyla olayların başlaması. SRS. İGBGAVTEO , s. 32

1909/04/11    Taşnaksutyun cemiyeti'nin teşebbüsüyle büyük bir miting düzenleneceği. İkdam
1909/04/13    Adana'da Ermenilerin bir kaç Müslümanı öldürdükleri şayiasının çıkması üzerine ortalığın karışması, bir Ermeninin cesedinin bulunması üzerine de çarpışmaların başlaması. SRS. İGBGAVTEO, s. 32

1909/04/13    Haçin Ermeni murahası tarafından Puzantiyon gazetesine gönderilen yazı üzerine, gerekli araştırmaların yapılması ve Ermenilerin katillerinin yakalanması. Takvim-i Vekayi

1909/04/18    “Adana Hadise-i Müessifesi” başlıklı yazı. İkdam

1909/04/18    Adana'da sıkıyönetim ilan edilmesi, Dedeağaç ve Gelibolu'dan da 2 tabur askerin vapurla Mersin'e sevkine başlanması, 5. Ordu'dan da 5 tabur asker sevkine başlandığının haber alınması. İkdam
1909/04/18    Dâhiliye Nezâreti'nin, Adana'da bulunan konsoloshâneler ile dinî müesseselere dokunulmaması için gayret sarfedilmesi yolunda Adana vilâyetine bir uyarı telgrafı göndermesi. İkdam

1909/04/18    Ermeni patrik kaymakamı Ohannes.Efendi'nin Adana Ermeni murahaslığına çektiği telgrafta; çatışmalara bir an önce son verilerek sükunetin sağlanmasını tavsiye etmesi ve böyle bir hürriyet zamanında meşrutiyete muhalif bir durumun ortaya çıkmasını anlayamadığını beyan, ayrıca Şeyhülislam tarafından da Müslüman ahâliye vesâyâyı lazime icra edildiğini bildirmesi. İkdam

1909/04/18    Osmanischer Lloyd gazetesine gelen haberlere göre; Adana'da karışıklıkların devam ettiği Adana'dan Mersin'e gelen trene ateş açıldığı ve herkesin canı ve malının tehlikede olduğu. İkdam,
1909/04/18    Şeyhülislamın Adana müftüsüne bir telgraf çekerek devam etmekte olan çarpışmaların şeriata aykırı olduğunu belirtmesi, Hırıstiyanların hukukunu muhafazanın da dinin emirlerinden olduğunu belirterek olayların durdurulması için Müslüman ahâliye telkinatta bulunmasının istemesi. İkdam
1909/04/19    5.Ordu ve Adana valiliğinin Adana'da meydana gelen olayların önlendiğini bildirmesi. Takvim-i Vekayi

1909/04/19    “Adana Hadise-i Müessifesi” başlıklı yazı. İkdam

1909/04/19    Adana'da durumun yatışmaya başlaması. SRS. İGBGAVTEO, s. 32

1909/04/19    Ermeni Katolik Patriği'nin Bâb-ı Âlî'ye gelerek Sadrazamı ziyaret etmesi ve mahallî Katolik patrikliğine bir telgraf çekerek, Hrıstiyan ahâliye nasihatta bulunulmasını istemesi. İkdam

1909/04/20     “Adana Ahvâli” ve “Mersin Ahvâli” başlıklı yazılar. İkdam

1909/04/20     Adana'da katliam olduğu yolunda Mersin'den Kayseri'ye gelen bir telgrafın şehirde heyecanlı bir durum yarattığı, Ermenilerin bir kaç saat dükkanlarını kapattıkları, fakat valinin basiretli ve tedbirli davranışları sayesinde dükkânların tekrar açıldığı. İkdam
1909/04/20    İlk gelen haberlere göre olaylarda ölenlerin sayısının 1000 civarında olduğu. İkdam
1909/04/20    Karışıklıklar sırasında iki Amerikalı misyonerin ikametgâhları civarında fakir bir İslâm kadınının tutuşmuş olan evini söndürmeye çalışırken vurulup ölmeleri. İkdam
1909/04/22    Adana Ahvâli. İkdam

1909/04/22    Adana murahas vekili tarafından 19 Nisan'da Ermeni Patrikhânesi'ne çekilen telgrafta "Zayiat ve telefatın miktarı şimdilik belli değildir. Musibete uğrayanlar ve mülteciler için acilen yardım gelmezse bu miktarın daha da artabileceğinin" bildirilmesi. İkdam

1909/04/22    Ermeni Patrikhânesi'nin Adana'ya bir heyet göndermeye karar vermesi. İkdam
1909/04/22    Patrikhâne kapı kâhyasının Sadaret’e müracaat ederek, Adana'da meydana gelen karışıklıklardan zarar görenlere kafi miktar iâne verilmesini istemesi. İkdam
1909/04/23    Haçin'den gelen bir telgrafta, halkın korkudan evlerinden çıkamadığı ve yeni bir İslâm saldırısı beklendiğinin belirtildiği. İkdam
1909/04/23    Müstâfî Sis Katogikosu Sehak imzasıyla Kozan'dan çekilen telgrafta, şehrin her tarafında karışıklıklar çıktığının belirtildiği, âcilen yardım gönderilmesi ve tedbir alınmasının istendiği. İkdam

1909/04/25    Yeni gelen askerî birliklerin Adana'ya varmalarından hemen sonra, Ermeni gençlerinin askerlere ateş açtıkları, bu esnada Rumeli askerlerinden 15 erin öldüğü, şehirde durumun yeniden karıştığı, olayların tüm gece sürdüğü, şehrin yarısının yandığı, yanan binalar arasında şifa evleri, kiliseler, camiler ve misyon binalarının da bulunduğu. SRS. İGBGAVTEO, s. 37, 38

1909/04/27    “Adana Vakası” başlıklı yazı. Sabah

1909/04/28    “Ermeni Gönüllüleri” başlıklı yazı. İkdam

1909/05/00     Meclis-i Mebusan’da Adana Olaylarının görüşülmesi. İkdam

1909/05/01    “Adana Ahvâli” başlıklı yazı. İkdam

1909/05/01    Ermeni Patrik Kaymakamı Arşoroni Efendi'nin, Adana’daki mahallî Dîvân-ı Harbe güvenmemesi ve İstanbul'dan bir Dîvân-ı Harbin gönderilmesini istemesi. İkdam

1909/05/02    Adana olaylarını protesto etmek amacıyla, Fransa'daki Ermenilerin bir miting yapmaya karar vermeleri ve burada alınacak kararları da Osmanlı Hükümeti'ne telgrafla bildirmeyi kararlaştırmaları. İkdam

1909/05/02    Manzume-i Efkar gazetesinin, Adana'da durumun söylenildiğinden daha vahim olduğunu yazması, bir dîvân-ı harbin serian teşkil olunarak, başta vali olmak üzere bütün sorumluların cezalandırması gerektiğini ileri sürmesi. İkdam

1909/05/03    Adana olayları üzerine İstanbul'da, Beyoğlu Kilisesi'nde, yaklaşık 4000 kişinin katıldığı bir miting yapıldığı, Padişahın yaveri Remzi Bey'in de mitinge katıldığı, ayrıca mitingde Niyazi ve Enver beylerin de hazır bulunduğu, Hınçak komitesi azasından birisinin Adana'daki olayların irtica taraftarlarının eseri olduğunu ve meşrutiyetin temin-i esasına çalışılmasını bütün Ermeni vatandaşlara tavsiye ettiği, Doktor Rıza Tevfik Bey'in de Adana'da akan kanların unsurların birliğine hizmet edeceğini söylediği. Tasvir-i Efkar
1909/05/03    Mersin'e gelen İtalyan, İngiliz, Fransız ve Alman zırhlı kumandanlarının Adana'ya giderek orada asayişin sağlandığını görmeleri, sonra yöneticileri kutlamaları ve tekrar Mersin'e dönmeleri. Takvim-i Vekayi
1909/05/03    Olayların alınan önlemler sayesinde kısa bir zaman içinde kontrol altına alınması. Gelen haberlere göre Kozan sancağında sükunetin 24 saattir sağlandığı, olaylar sırasında Haçin Ermenileri tarafından Redif askerleri ve jandarmalardan çalınan 14 tüfeğin Ermeni murahasası tarafından teslim edildiği. Takvim-i Vekayi

1909/05/04     Adana olaylarının Mısır'da da tesirlerini gösterdiği. Sabah

1909/05/04     “Adana Vukuatı” başlıklı yazı. Sabah

1909/05/04    Korunmasına rağmen Cizvitlerin okulunun gece kısmen yakılması, suçluların yakalanması için de gerekli araştırmaların yapıldığı. Takvim-i Vekayi
1909/05/05    Adana'da yetkililerin Ermeni ve Müslümanlar arasındaki soğukluğu azaltmak için, tarafların eşraf ve sözü geçen büyüklerine gerekli uyarıları yapmaları, cami ve ibadet yerlerinde halka öğütler vermeleri, huzur ve güvenliğin sürekli devam etmesine çalışmaları. Takvim-i Vekayi

1909/05/06    Beyoğlu'nda, Balıkpazarı'nda bulunan Ermeni Kilisesi'nde İstanbul mebusu Zohrab Efendi'nin başkanlığı altında 1909 senesi başlangıcından itibaren Hırıstiyanlardan ve bilhassa Ermenilerden asker alınmasını hükümetten istirham için bir miting yapılması. Servet-i Fünun (Haftalık)
1909/05/06    “Paris'teki Ermeniler ve İttihad ve Terakki Cemiyeti” başlıklı yazı. Sabah
1909/05/08    “Adana Muhtacînî İçin” başlıklı yazı. Sabah

1909/05/11    Hükümet yetkililerinin Adana'da din ve mezhep ayırımı gözetmeksizin halkın elindeki bütün silahları toplamaya başlaması. Takvim-i Vekayi

1909/05/16    Adana'nın Kars kazasında bulunan Haçinlilerden 700 kadarının memleketlerine gönderilmesi. Takvim-i Vekayi

1909/05/17    Rumeli subaylarından meydana gelen ve Mirliva Kenan Paşa başkanlığında bir Dîvân-ı Harb Heyeti'nin teşkil edilerek hemen Adana'ya gönderilmesi ve vazifesine başlaması. Tanin

1909/05/18    Amerika Hükümeti'nin, Adana muhtacini için 50.000 dolar yani 10.000 İngiliz lirası vermesi. Rusya Hükümeti'nin de 5.000 frank yardımı İstanbul Büyükelçisi Zinovyef vasıtasıyla Katogikos İzmirliyan'a vermesi. Tanin

1909/05/20    Tiflis Belediye Başkanı muavini Aleksander Hadisyan'ın "Türkiye'de nüfuz sahibi olan Genç Türkler, Ermenileri muhafaza edip korumak mecburiyetindedirler. Bizim yegâne ümidimiz onlardadır. Onlara güvenmeliyiz" demesi. Tanin

1909/05/23    Hüseyin Cahid'in, Adana olaylarını Abdülhamid'in bir eseri olarak görmesi, 33 yıllık saltanatındaki bütün cinayetlerini unutturacak umûmî bir kıtal tertip ederek hürriyet fikirlerini kan tufanı içinde boğmak istediğini yazması. Tanin

1909/05/23    Adana olayları sırasında yerlerinden ayrılmak zorunda kalan ailelerin köylerine geri yollanması, hayatın giderek normale dönmeye başlaması. Takvim-i Vekayi
1909/05/23    Adana’ya soruşturma için İstanbul'dan gönderilen Dîvân-ı Harbin, olaylar nedeniyle yalnız Adana'da 130 Müslim, 95 gayr-i müslimi tutuklaması. Takvim-i Vekayi
1909/05/24    Adana olaylarıyla ilgili Vali Cevat Bey'in görüşleri. Tanin

1909/05/24    Dâhiliye Nazırı Ferid Paşa'nın telefat miktarı ile ilgili olarak bilgi verirken, elinde yeterli bilgi olmadığını ve gerekli tahkikatların henüz tamamlanmadığını söyleyerek, kesin cevaplar vermekten kaçınması. Tanin

1909/05/25    Haçin'de hırsızlık ve adam öldürme suçlarından 23 gayr-ı müslim, 22 Müslimin tutuklu bulunduğu. Takvim-i Vekayi
1909/05/26    Olaylar sırasında alıkonan mal ve eşyaların sahiplerine dağıtılması ve silah toplama işinin devam etmesi. Takvim-i Vekayi
1909/05/28    Adana olaylarının nedenlerini ve gelişimini soruşturmak, suçluları tesbit ederek cezalandırmak için bölgeye askeri bir mahkeme gönderilmesinin kararlaştırılması. Tanin

1909/05/28    Osmanlı Hükümeti’nin harekete geçerek Adana olaylarıyla ilgili olarak Paris Osmanlı Sefareti vasıtasıyla bütün yabancı gazetelere bir tebligat göndermesi. Tanin

1909/05/30    Adana olaylarında medhaldar olup, Maraş'a kaçan 60 kişinin tutuklanıp Dîvân-ı Harbe teslim edilmeleri. Tanin

1909/05/30    “Ermeniler ve Rusya himayesi” başlıklı yazı. Tanin

1909/06/01    Druşak Ermeni Komitesi'nin, Paris Osmanlı Sefareti tarafından Temps gazetesine verilen 24 Mayıs tarihli notayı aynı gazeteye gönderdiği bir mektupla protesto etmesi ve bu telgrafı eleştirmesi. Tanin

1909/06/03    Adana'da cereyan eden olaylarda teşvikçi ve medhaldar oldukları Dîvân-ı Harb-i Örfi tahkikatı ile anlaşılan 9'u Müslüman, 6'sı gayr-ı müslim olmak üzere toplam 15 kişinin idama ve 6 kişinin de 15 sene müddetle küreğe mahkum olmaları. Diğerlerine ibret olmak üzere ve bu gibi olayların bir daha tekrarını önlemek maksadıyla idam hükmünün icra edilmesi ve suçluların halka teşhir edilmek üzere şehrin muhtelif noktalarına asılmaları. Tanin

1909/06/03    Galata'da Osmanlı Ticaret Odası'nda Adana ve Halep'te zarar görenlere yardımda bulunmak üzere oluşturulan beynelmilel komisyonun toplantılar yapması. Tanin

1909/06/05    Adana'da önemli noktalara karakollar kurulması, bağ ve bahçeler arasında devriyeler gezdirilmeye başlanması. Takvim-i Vekayi

1909/06/05    Eçmiyazin Katogikosluğu’na tayin olunan İzmirliyan Efendi'nin, yeni görevine gitmeden önce Padişah tarafından kabul edilmesi, iltifata nâil olması ve huzurda bir konuşma yapması. Tasvir-i Efkar

1909/06/07    Adana merkezde ve bağlı bulunan yerlerde 445 müslim ve 117 gayr-i müslim tutuklandığı. Tasvir-i Efkar

1909/06/07    Ceride-i Şarkıyye ve Manzume-i Efkar gazetelerinin; Adana'da Ermenilerin tutuklandıklarını, İslâmlardan olayda girişimci olanların bile serbest bırakılmakta olduğunu, hükümetce ihtiyaç sahiplerine yapılan yardımın yetersiz olduğunu iddia etmeleri. Tasvir-i Efkar

1909/06/08    Dersaadet ve Tevabii Ermeni Patrikliği'ne İzmir murahasası Turyan Efendi'nin tayin olması. Tanin

1909/06/08    Ermeni Patrikhânesi'nin, Patrik kaymakamı vasıtasıyla Sadaret'e ve Dâhiliye Nezâreti'ne bir takrîr vermesi ve bir çok konuda şikâyetçi olması. Tanin

1909/06/08    Ermenilerce Adana'ya gönderilen şahısların bir takım çalışmalar yaptıktan sonra Mersin'den Kumkapı Patrikhânesi’ne Türkleri suçlayan mufassal bir rapor göndermeleri. Tanin

1909/06/08    Osmanlı Hükümeti’nin, İstanbul gazetelerinin, Adana olaylarıyla ilgili olarak kamuoyunu olumsuz etkileyecek yazılar yazmamasını istemesi. Takvim-i Vekayi
1909/06/09    Bâb-ı Âlî'nin, Adana'da meydana gelen müessif olayların tekrarına imkan kalmayacak şekilde imha ve izalesi zımnında, hükümetin politikasıyla ilgili olarak Adana vilâyetine bir telgraf göndermesi. Tanin

1909/06/10    Adana'da Divân-ı Harb-i Örfi kararıyla 9'u Müslüman ve 6' sı Ermeni olarak 15 kişinin idam cazasına mahkum edilerek asılmaları ve diğer 6 Müslümanın müebbeden kürek cezasına çarptırılmaları, Ermenice Manzume-i Efkar gazetesinin Bâb-ı Âlî'nin bu olaydan haberdar olmadığını, buna dair evrakın henüz gelmediğini ve bu konuda padişah iradesinin henüz yayınlanmadığını iddia etmesi. Tasvir-i Efkar

1909/06/11    “Adana ahvâli hakkında”; “Adana'da 6 Ermeninin mahkumiyeti”; “Türkler-Ermeniler”; “Adana fecayi'” başlıklı yazılar. Tanin

1909/06/11    Adana olayları nedeniyle ticaretin durduğu, tüccarın borçlarını ödeyemez hale geldiği ve bu gibilerin borçlarının ertelenmesinin hükümetten istendiği. Takvim-i Vekayi
1909/06/11    Adana'da 6 Ermeninin Adana Dîvân-ı Harbi'nce idama mahkum edilmesi haberinin Patrikhâne'ce duyulmasından sonra, kapı kahyası Kamer Şirinyan Efendi'nin Sadaret'e bir takrîr vererek durumu protesto etmesi, şahit olarak kullanılan çingene ve kızılbaşların zaten yağmaya katılanlardan olduğunu ileri sürmesi ve yeniden tarafsız bir tahkikat yapılmasını istemesi. Tanin

1909/06/11    Matin gazetesi muhabirlerinden birinin mensup olduğu gazeteye musibetzede bir kadının ağzından yazdığı mektupta; olayları tek taraflı ve abartılı bir şekilde anlatması ve olayların suçlusu olarak Müslümanları göstermesi. Tanin

1909/06/13    Adana olaylarıyla ilgili Matin  gazetesinde çıkan yazı üzerine Tanin ile Jamanak arasında polemik başlaması. Tanin

1909/06/14    Dîvân-ı Harb Başkanlığı'nın, Adana Ermeni Murahası Muşeg'in, Osmanlı memleketinden bir kısmını ayırmak teşebbüsünde bulunmak ve iki unsur arasında kargaşalık çıkarma ve nifak sokma cinayetleriyle kanun önünde suçlu bulunduğunu belirtmesi ve bu fiilinden dolayı Adana Dîvân-ı Harbi Örfi'sinde, Mülkiye Ceza Kanununun 56. maddesi hükmüne dayanarak, cinayetle yargılanmasına karar vermesi, hakkında yakalama müzekkeresi tanzim etmesi. Tasvir-i Efkar
1909/06/15    Adana'da çalınan hayvan ve eşyaların sahiplerine geri verilmesi. Takvim-i Vekayi

1909/06/15    Jamanak gazetesinin "Türkler ve Ermeniler" başlığıyla yayınladığı yazıda; ta başlangıcından itibaren Ermenilerin bu vatana bağlılıklarını belirterek hiç bir kuvvetin Ermenileri bu vatandan ayırıp, uzaklaştıramayacağını ileri sürmesi. Tasvir-i Efkar
1909/06/15    Jamanak'ın suçlamalarıyla ilgili olarak Tanin'in, Jamanak gazetesinin kendi şahsiyeti hakkında yazdıklarına cevap vermeye tenezzül etmediğini belirtmesi. Tanin
1909/06/18    Olaylarda girişimci olmalarından dolayı Dîvân-ı Harb-i Örfi'nin kararıyla 28 Mayıs'ta şehrin çeşitli yerlerinde idam edilenlerin isimlerini ve cürümlerini gösteren cetvel. Tanin
1909/06/19    Standart gazetesinin, İstanbul muhabirinin gönderdiği habere dayanarak Adana olayları ile ilgili görüşlerini açıklaması. Standart gazetesinin bu haberde Adana olaylarının sorumlusu olarak eski hükümeti göstermesi, sonra da İttihad ve Terakki Cemiyeti'nin sorumlu olduğunu öne sürmesi. Tasvir-i Efkar
1909/06/24    Azadamard gazetesinin ilk nüshasının baş makalesinden bazı kısımlar; "Osmanlı memleketinde unsurlar arasında hakiki bir kardeşlik ve uyumun tesisi ve sağlamlaştırılması için elimizden geldiği kadar çalışıp bundan hiç vazgeçmeyeceğiz", "Unsurlar arasında fesat ve ayrılık tohumlarının ekilmesine çalışanlarla açıktan açığa mücadele edip memleketimizin hakiki ve bağlı bulunduğumuz hükümetin bağlı evlatları olduğumuzu bilfiil göstereceğiz. Bazılarının hastalıklı düşüncelerine rağmen Ermeniler hissen, fiilen, kalben şu aziz vatana bağlı olduklarını delillerle ispat edip fesat örtülerini yırtmağa çalışacağız", "hedef ve maksadımız hizmet, itaat ve hakikattir". Tasvir-i Efkar
1909/06/28    Ermeni Patrikliği'nce Adana'ya gönderilmiş olan heyetin geri dönmek üzere Mersin'den yola çıkması. Tasvir-i Efkar

1909/07/02    Harbiye Nezâreti'nin, Dîvân-ı Harb hakkındaki suçlamalar üzerine, Adana Kuva-yı Mürettibe Kumandanlığı'ndan durumu sorarak işin aslını öğrenmeye çalışması. Tasvir-i Efkar
1909/07/03    Ermenilerin Osmanlı ülkesinin çeşitli yerlerinde karışıklıklar çıkarma teşebbüsünde bulunduklarına dair, Viyana'da neşrolunan haberin Ermenice gazeteler tarafından hemen tekzib edilmesi. Tanin

1909/07/06    Ermeni felaketzedelerine yardım amacıyla Katogikos İzmirliyan Efendi'nin de 300 Ruble göndermesi. Yeni Tasvir-i Efkar

1909/07/06    “Ermeni patriği ile mülakat” başlıklı yazı. Tanin

1909/07/06    Karışıklıklardan dolayı vilâyet merkezinde 256 müslim ve 43 gayr-i müslim ve Kozan, Cebel-i Bereket ve Mersin sancaklarında 245 müslim ve 62 gayr-i müslim, toplam 501 müslim ve 105 gayr-i müslim mevkuf olduğu. Tasvir-i Efkar
1909/07/06    Sivas'tan 300'den fazla Ermeni ailesinin Amerika'ya göçe hazırlanmış oldukları, husûsî bir vapur ile Samsun iskelesinden Marsilya'ya gitmek üzere hareket edecekleri. Tasvir-i Efkar

1909/07/08    Adana'dan dönen Agob Babikyan'ın tahkikatla ilgili görüşlerini gazeteler vasıtasıyla kamuoyuna açıklaması, olaylarda ölenlerin sayısının toplam 20.008 kişi olduğunu ileri sürmesi, Babikyan Efendi'nin, bunların 620'sinin Müslüman, geri kalan 19.400'ünün gayr-ı Müslim olduğunu iddia etmesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/08    Babikyan Efendi'nin Adana'dan geri dönüş sebebini, tahkikatın bitmiş olması ve yapılacak başkaca bir iş olmaması olarak göstermesi. Tasvir-i Efkar
1909/07/08    Babikyan Efendi'nin Dîvân-ı Harbin dağıtılacağını ve umum heyet azasının da kendisiyle aynı fikirde olduğunu söylemesi. Tasvir-i Efkar
1909/07/08    Babikyan Efendi'nin Ermenilerin Kilikya havalisinde istiklallerini ilana tasaddî ettikleri iddiasını şiddetle reddetmesi. Muşeg Efendi'nin olaylarda teşvikçi olmadığını, hatta ileride olaylar çıkabileceği konusunda valiyi uyardığı halde valinin gerekli tedbirleri almadığını beyan etmesi. Tasvir-i Efkar
1909/07/11    “Ermeniler ve Rumlarla Türkler” başlıklı yazı. Tasvir-i Efkar

1909/07/12    Adana eski valisi Cevad Bey'in, Tasvir-i Efkar'a gönderdiği bir yazıda; 25 Haziran'da Agob Babikyan'la yapılan mülakattaki bazı hususlara cevap vermesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/12    Tasvir-i Efkar gazetesi'nin Babikyan Efendi'den sonra Adana olayları ile ilgili olarak Tahkik Heyeti Azasından Faik Bey'le de görüşmesi. Faik Bey'in Adana ahâlisinden İslâm, Hırıstiyan umum telefatın toplamının 6000 kadar olduğunu beyan etmesi. Yeni Tasvir-i Efkar

1909/07/13    Adana'ya gönderilmiş olan Tahkik Heyeti'nin yaptığı tahkikatla ilgili olarak Bâb-ı Âlî'ye bir fezleke göndermesi. Meclis-i Vükela'da okunan tahkikat fezlekesine göre daha önce suçsuz bulunanların Adana Dîvân-ı Harb-i Örfi'sinde yeniden yargılanmalarının istenmesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/13    Tanin gazetesinin Bağçe kazası müftüsünü adeta hedef göstermesi ve onunla ilgili bir çok iddialarda bulunması. Tanin
1909/07/13    “Tebea-i gayr-i müslimenin askerliği” ve “Adana hadise-i müessifesi hakkında” başlıklı yazılar. Tasvir-i Efkar

1909/07/16    Adana olaylarıyla ilgili Dîvân-ı Harb’in görüş ve düşünceleri. Tasvir-i Efkar

1909/07/16    Meclis-i Vükela'nın, Adana olaylarıyla ilgili olarak Dîvân-ı Harblerin vermiş oldukları kararların derhal düzeltilmesini istemesi. Tasvir-i Efkar
1909/07/18    Erzin'de bulunan İkinci Dîvân-ı Harb-i Örfi'nin kararı gereğince, beraet etmiş olan Cebel-i Bereket sancağı eski mutasarrıfı Asaf Bey'in de vali ve kumandanla birlikte Adana'da yargılanmalarına karar verilmesi. Bu kişiler hakkında Adana Dîvân-ı Harbi'nce verilen hükümleri kapsayan mazbataların da tehir olması. Tasvir-i Efkar
1909/07/18    Süleyman Nazif'in Ermenilerin Güney Amerika'ya göç etmek istemelerini uygulanabilecek bir karar olarak görmemesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/19    Ermeni Patriği Turyan Efendi'nin, iki metropolitin Patrikhâne'ye bilgi verilmeksizin tutuklanmış olmasından dolayı itiraz etmesi. Bunun üzerine Dâhiliye Nazırı Ferid Paşa'nın meselenin tedkik edilerek aydınlatılacağını vaat etmesi, metropolitlerin tutuklanma sebeplerinin acele bildirilmesi hususunda mahallî hükümetlere emir vermesi. Tasvir-i Efkar
1909/07/21    Adana Dîvân-ı Harbi'nin, Babikyan Efendi'nin gazetelerdeki neşriyatından müteessir olması ve buna bir cevap yollaması. Tasvir-i Efkar
1909/07/21    Agob Babikyan'ın Dîvân-ı Harb heyetlerinin çalışmalarına ve kararlarına yönelik sert bir açıklama yapması, tahkikatla ilgili görüşlerini gazeteler vasıtasıyla kamuoyuna açıklaması ve Türklerin büyük tepkisiyle karşılaşması ve Dîvân-ı Harbi tarafgirlikle itham etmesi. Tasvir-i Efkar
1909/07/24    Ermeni Patrikhânesi'nin, Bâb-ı Âlî'den, Kafkasya'dan peyderpey doğdukları yerlere dönen Ermenilere hükümetçe kolaylık gösterilmesini istemesi. Tasvir-i Efkar
1909/07/24    Patrik Efendi'nin müracaatı üzerine Maliye Nezâreti'nden Halep muhtacîni için 200.000, Adana muhtacîni için 500.000 gümüş gönderilmesi. Tasvir-i Efkar
1909/07/28    Cebel-i Bereket Dîvân-ı Harbi'nce berâatına karar verilen eski Mutasarrıf Asaf Bey'in tekrar tevkifinin Meclis-i Vükela'ca vilâyete yazılması, Vali Mustafa Zihni Paşa'nın bu karara uymaması, "kanun hilafına emirler icra suretiyle mesuliyete iştirak edemeyeceğini" cevaben bildirmesi. Tasvir-i Efkar

1909/07/30    “Adana ahvâli ve vilâyetler” ve Adana faciası hakkında iki vesika” başlıklı yazılar. Tanin
1909/07/30    "Adana Faciası Hakkında İki Rapor"” başlıklı yazı. Tanin

1909/07/30    Dîvân-ı Harb-i Örfi ile Bâb-ı Âlî Tahkik Heyeti'nin raporlarında Adana mahallî hükümetinin aczi ve idari yönden yetersizliği ortaya konulması, bunun olayların esbab ve zuhurunda önemli rol oynadığının ortak kanaat olarak vurgulanması. Tanin
1909/07/31    Babikyan Efendi'nin izahnâmesi. Tasvir-i Efkar

1909/08/04    Kumkapı Ermeni Patrikhânesi'nde Edirne Mebusu Babikyan Efendi'nin cenaze merasiminin yapılması. Agob Babikyan Efendi'nin cesedine otopsi yapılması. Tasvir-i Efkar

1909/08/05    Ölen Babikyan Efendi’nin kızları ve biraderi Ohannes Efendi'nin, Babikyan'ın Adana'da yaptığı teftişat ve tetkikâtına dair hazırladığı raporun tamamlanmış olduğunu, mühürlü olarak kendilerinde mahfuz bulunduğunu ve lüzumu halinde mezkur raporu Meclis-i Mebusan Başkanlığı'na takdim etmeğe hazır olduklarını söylemeleri. Tasvir-i Efkar

1909/08/09    Adana olaylarıyla ilgili Meclis-i Vükela kararı. Tasvir-i Efkar

1909/08/10    Adana vilâyetinde ihtiyaç sahipleri için, yardım suretiyle ve borç olarak dağıtılmasına izin verilen paraların çabuk ve salim bir surette dağıtılması, mevsim geçmeksizin gerekli yerlerin tamir ve inşâsı hususlarına nezaret etmek üzere bir komisyon teşkiliyle çabuk olarak vazifeye başlattırılması. Tasvir-i Efkar
1909/08/10    Adana olaylarıyla ilgili olarak Sadaretten vilâyetlere gönderilen tahrirat-ı umûmîyye. Tasvir-i Efkar

1909/08/11    Adana olaylarıyla ilgili Meclis-i Vükela'da münakaşa. Tasvir-i Efkar

1909/08/24    “Adana olayları ve Murahas Muşeg” başlıklı yazı. Tasvir-i Efkar

1909/08/27    “Adana’ya yeni atanan vali ile mülakat” başlıklı yazı. Tasvir-i Efkar

1909/09/04    Azadamard gazetesinde yayınlanan ve Adana olayları sırasında çalınan bazı malların Sivas'a götürülerek satıldığı yolundaki iddialar üzerine gerekli araştırmaların yapılması. Takvim-i Vekayi

1909/09/07    31 Mart vakası ve Adana olaylarını bir ikaz olarak değerlendiren İttihad ve Terakki Cemiyeti ile Ermeni Taşnaksutyun Komitesi'nin işbirliği yaparak elele çalışmaya karar vermeleri. Tanin; EU, TEEM, s. 574, 575

1909/09/07    Adana olaylarından dolayı Meclis-i Vükela kararıyla ikinci defa yargılanan vali, eski kumandan ve diğer şahısların mahkemelerinin sona ermesi. Yeni Tasvir-i Efkar

1909/09/07    Adana V

Kısaltmalar

AÇ, MMGŞSBK    Abdulhalûk Çay, "Millî Mücadelede Gaziantep", Şahinbey Semineri Bildiri Kitabı

AİG, İEKİTT    Ali İhsan Gencer, İhtilalci Ermenilerin Kaza İhtilal Teşkilatı Talimatnamesi

AK, 1908 D    Aykut Kansu, 1908 Devrimi

AM, SİRBH    Ahmet Mehmetefendioğlu, Sürgünden İntihara Dr. Reşit Bey'in Hatıraları

ANK, TR    Akdes Nimet Kurat, Türkiye ve Rusya

ATBD    Askeri Tarih Belgeleri Dergisi

BES    Belgelerle Ermeni Sorunu

BOA    Başbakanlık Osmanlı Arşivi

BŞ. OE    Bilal Şimşir, Osmanlı Ermenileri

BŞ. BD     Bilal Şimşir, Brıtısh Documents on Ottaman Armenians

BY. KSDTFİ    Bige Yavuz, Kurtuluş Savaşı Döneminde Türk-Fransız İlişkileri

CK. ODEMOÇ    Cevdet Küçük, Osmanlı Diplomasisinde Ermeni Meselesinin Ortaya Çıkması

DH    Dahiliye

Dos.    Dosya

Eİ. TSESF    Erdal İlter, Türkiye'de Sosyalist Ermeniler ve Silahlanma Faaliyetleri

EU. TEEM Esat Uras, Tarihte Ermeniler ve Ermeni Meselesi

EUM    Emniyet-i Umumiye Müdüriyeti

FA. İK    Feroz Ahmad, İttihatçılıktan Kemalizme

HMŞ. İŞO    Hukuk Müşavirliği Odası

HR    Hariciye

HU    Harb-i Umumi

HY. RTEM    Hüsamettin Yıldırım, Rus-Türk-Ermeni Münasebetleri

İÖ. TBKMM    İzzet Öztoprak, Türk ve Batı Kamuoyunda Millî Mücadele

İS. TSA    İsmail Soysal, Türkiye'nin Siyasal Andlaşmaları

KÇ. MMAH Kemal Çelik, Millî Mücadele'de Adana ve Havalisi

KE. ÇKSAC    Kasım Ener, Çukurova Kurtuluş Savaşı'nda Adana Cephesi

KG. ED    Kamuran Gürün, Ermeni Dosyası

KK. MMMHM    Kadir Kasalak, Millî Mücadele'de Manda ve Himaye Meselesi

Kr.    karton

MD. BDHEÇEH    Muammer Demirel, Birinci Dünya Harbinde Erzurum ve Çevresinde Ermeni Hareketleri

MKÖ. ES    Mim Kemal Öke, Ermeni Sorunu

MMZC    Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi

MÜ    Mütareke

NB. SKIBKMKBH    Nejdet Bilge, "Sicil Kaydı Işığında Boğazlıyan Kaymakamı Mehmed Kemal Bey'in Hayatı

Nr.    numara

OBE    Osmanlı Belgelerinde Ermeniler

Orj.    orijinal

OSK. İTSY    Osman Selim Kocahan, İttihat ve Terakkinin Sorgulanması ve Yargılanması

PCH. SE    Paul C. Helmreich, Sevr Entrikaları

RU. ST    Rıfat Uçarol, Siyasi Tarih

SA. İHMM    Sina Akşin, İstanbul Hükümetleri ve Millî Mücadele

SÖ. MMT    Sabahattin Özel, Millî Mücadelede Trabzon

SRS. İGBGAVTEO    Salahi Ramsdan Sonyel, İngiliz Gizli Belgelerine Göre Adana'da Vuku Bulan Türk-Ermeni Olayları

SRS. TKSDP    Salahi Ramsdan Sonyel, Türk Kurtuluş Savaşı ve Dış Politika

ST. MMK    Selahattin Tansel, Mondros'tan Mudanya'ya Kadar

SYS    Siyasi

Şb.    Şube

ŞFR    Şifre

ŞO-SY. ETPATGY    Şinasi Orel-Süreyya Yuca, Ermenilerce Talat Paşa'ya Atfedilen Telgrafların Gerçek Yüzü

TG. MMB    Tayyib Gökbilgin, Millî Mücadele Başlarken

TİHDC    Türk İstiklal Harbi, Doğu Cephesi

TİHGC Türk İstiklal Harbi Güney Cephesi

TZT. TSP    Tarık Zafer Tunaya, Türkiye'de Siyasal Partiler

UK. KAG    Utkan Kocatürk, Kaynakçalı Atatürk Günlüğü

VBVAİ    Van ve Bitlis Vilayetleri Askeri İstatistiği

YA. TKSFK    Yahya Akyüz, Türk Kurtuluş Savaşı ve Fransız Kamuoyu

YHB. TİT    Yusuf Hikmet Bayur, Türk İnkılabı Tarihi